Инвестицияларни ривожлантириш ва ҳимоя қилиш агентлигининг директори Алмамбет Шикмаматов ҳукуматнинг Қамбар-ота ГЭСини Ўзбекистон билан бирга қуриш бўйича режасига изоҳ берди. Бу ҳақда у 23 мартда «Азаттык»нинг эфирида айтди.
У Қирғизистон ГЭСни сўнгги 15 йилдан бери қуролмаётганини, сабаби ўлканинг уни ўзи қуришга имкони йўқлигини таъкидлаб, бу ғояни «утопия» деб атади.
Унинг айтишича, президент Садир Жапаровнинг яқин орада Ўзбекистонга бўлган сафарида ГЭСни биргаликда қуриш ҳақида келишилган.
«Албатта, бу масалада бизнинг ўзимизнинг давлат манфаатларимиз бор. Қамбар-Отани қурмаслик керак, уларга йўламаслик керак деганлар ҳам бор, мен биламан. Кўпини танийман. Бу яхши лойиҳа эканини билишади. Ҳақиқатда Қамбар-Отани биргаликда қурсак яхши бўлади. Бир нарсани аниқ айтиш керак, бошқарув ўзимизда бўлади, ишлаб чиқарилган ёруғлик ўзимизда бўлади, улар билан ярми сизники, ярми бизники деб бўлмай, улар фақатгина капитал — пул беришади. Биз ҳозир капитални Хитойдан излаяпмиз, бу пулни Россиядан излаяпмиз, бошқа ривожланган давлатларни учрашгиси ҳам келмаяпти. Қўшни халқ эса «биз ёрдам берайлик» деяпти» — деди Шикмаматов.
Унинг айтишича, ҳозирча ГЭСни қуриш бўйича расмий келишув тузилмаган, ҳозирча томонлар ўз истакларини билдиришди.
Қамбар-Ота-1
Қирғизистон билан Ўзбекистон Норин дарёсидаги «Камабар-Ата-1» ГЭСини биргаликда қуриш қарорини қабул қилган. Бу қарор Қирғизистон президенти Садир Жапаровнинг қўшни давлатга бўлган сафари давомида Ўзбекистоннинг президенти Шавкат Мирзиёев билан учрашувда эришилган.
Жапаров «Азаттык»қа берган интервьюсида иш бошланганини, лойиҳани уч йилда битириш режалаштирилаётганини билдирган.
«Тўлиқ амалга ошади. 30 йилдан бери қуролмаймиз. Буюрса уч йилда қуриб битирамиз», — деган Садир Жапаров.
Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ҳам мазкур мавзуга мурожаат қилиб, «сув ва энергетикадан фойдаланиш тармоғида биргаликда ҳамкорликка тайёрлиги» тасдиқланганини билдирган.
«Бизнинг компаниялар Қирғизистондаги гидроэнергетика объектларини қуриш ва ишлатиш бўйича лойиҳаларни биргаликда ишлаб чиқишмоқда. Бу жуда муҳим ва йирик лойиҳалар бўлади. Биз ҳақда меморандумга эмас, биринчи марта келишдик. Бу бизнинг шартномаларни реал далили бўлиб саналади. Энди биз бу ишлар бўйича халқ олдида ҳисоб бериб турамиз», — деган у.
Жапаровнинг 11-12 мартда Ўзбекистонга бўлган давлат ташрифи давомида 22 ҳужжатга қўл қўйилган, ҳужжатнинг иккиси энергетика тармоғига тегишли: икки давлатнинг Энергетика вазирликлари ўртасидаги ҳамкорлик бўйича келишув ва Қирғизистоннинг энергетика ва енгил саноат вазири, Ўзбекистоннинг сув хўжалиги вазири ва Ўзбекистоннинг энергетика вазирининг электр энергиясини бир-бирига бериш бўйича протокол.
Атамбаев билан келишув
Томонлар Қирғизистонда ҳамкорликда ГЭС қуриш бўйича ҳам келишган. 2017 йили Шавкат Мирзиёев Қирғизистонга бўлган илк сафарида Ўзбекистон Қирғизистонга Қамбар-Ота ГЭСини қуришда ёрдам беришини айтган.
Унинг айтишича, Қирғизистон билан Ўзбекистон сув масалалари ва Қамбар-Ота ГЭСи бўйича «жиддий равишда келишишган».
“[Қирғизистон президенти] Алмазбек Шаршенович бирорта ҳам станция Ўзбекистоннинг иштирокисиз қурилмаслигини айтди. Мен розиман, биз молиялаш бўйича фаол қатнашамиз, Қамбар-Ота ГEСини бирга қурамиз, сабаби бу бизга керак. Бу икки давлат учун ҳам фойдали», — деб билдирган у.
Ўзбекистоннинг марҳум собиқ президенти Ислом Каримов Қирғизистон ҳудудига ГЭС қуришга қарши чиққан. Каримов бу Ўзбекистонда ва Марказий Осийда сув танқислигига олиб келади деб ҳисоблаган.
Каримов муҳитдаги сув масаласи «шу даражагача жиддийлашиб, биргина келишмовчиликка олиб келмасдан, уруш чиқиб кетиши мумкин» деб билдирган.
Қирғизистон билан Ўзбекистон ўртасидаги сув бўйича тортишувлар Совет иттифоқи тарқагандан кейин бошланган, сабаби Марказий Осийдаги давлатларнинг манфаатларини ҳисобга олган ягона сув-энергетика комплекс ишламай қолган.
Қирғизистон ҳудудидаги дарёларнинг бошида сув ресурсларининг ҳажми катта. Дарё оқимининг паст томонида сув етишмайдиган Ўзбекистон бор.
Қирғизистон асосан сувдан ГЭСларда электр энергиясини олиш учун фойдаланади, шунинг учун қишда сув қўйиб юборилади. Ёзда давлат сув ресурсларини қишки иситиш мавсумига йиғади. Бироқ Ўзбекистонда сув мана шу ёз фаслида ерларни суғориш учун керак.
