Президент Сооронбай Жээнбеков Хитойнинг раҳбари Си Цзиньпин билан учрашувда миллий камчиликлар бўйича масаласида Хитой позициясини қўллади.
2018 йили кузда Хитойдаги этник қирғизлар Қирғизистон ҳукуматига ёрдам сўраб мурожаат қилган. Улар Хитойнинг ҳукумати экстремизмга қарши «қайта тарбиялаш лагерлари»нинг ёрдами билан кураша бошлаганини айтишган, уларнинг ичидан аксарияти Хитойд қолган қариндошлари билан алоқани йўқотишган.
«Хитойнинг миллий камчиликларга боғлиқ масаласи Хитойнинг ўз ички иши бўлиб ҳисобланади. Мазкур масалада сизларнинг позициянгларни қўллашимни алоҳида таъкидлагим келади», — деб мурожаат қилди Жээнбеков ХЭРнинг раҳбарига.
Жээнбековнинг айтишича, Қирғизистон ва Хитой терроризм, экстремизм ва сепаратизмга қарши курашишда бирдек позицияга эга.
«Қирғизистон бизни ўлкаларнинг ўртасидаги бунгача сўзлашиб эришилган келишувларнинг меъёрларини ҳамда принципларини доимо сақлайди. Бизнинг ўлка Хитой учун яхши дўст, қўшни ва ишончли ҳамкор», — деб айтди Қирғизистон президенти.
Хитойнинг «қайта тарбиялаш лагерлари»
2018 йили кузда Human Rights Watch (HRW) ташкилотининг ҳуқуқ ҳимоячилари Хитой Шинжон-Уйғур автономия туманида ижтимоий бошқарув тизимини қандай киргизгани бўйича маъруза эълон қилган.
Ташкилот маълумотларига кўра, 2016 йилнинг охиридан бошлаб Хитой хукумати региондаги мусулмонларни қамоқларга ва қайта тарбияловчи ларгерларга оммавий турда ва асоссиз жўната бошлашган.
Баённомага кўра, бундай лагерларда 1дан 3 миллионгача киши ўрин олган ҳамда уларга нисбатан жисмоний ҳамда руҳий қийноқлар қўлланилган.
2018 йили ноябрда «Эркин Азия» радиоси Хитойнинг Қизилсув қирғиз автоном округидаги Қайиз қишлоғининг 300 турғунини қўлга олингани ҳақида хабар қилган. Бу қишлоқда 1500 нафарга яқин этник қирғиз яшар эди. Уларнинг турғунлари ёрдам сўраб Қирғизистон ҳукуматига мурожаат қилишган.
Аммо Жээнбеков 2018 йили декабрда бу масалани «эҳтиёткорона ва дипломатик» хал қилиш кераклигини айтган.
Шунингдек, Қирғизистоннинг ТИВи Хитойдаги «қайта тарбиялаш лагерларида» қирғизлар йўқ деб билдиради.
Хитой — Қирғизистоннинг стратегик ҳамкори ва бош грант берувчиси. Қирғизистон Хитой давлатининг «Эксимбанк»идан 1,7 млрд доллар кредит олган. Бу мамлакатнинг барча ташқи қарзларининг 43%дан кўпини ташкил қилади. Агар ўлка фойизларни ёки кредитни тўка олмаса, унда Хитой халқаро арбитражда истаган активни талаб қилиб олишга ҳақли бўлади.
