«Бир сафар мени олиб қочиб кетишди …» — оила қуриш учун йигитлар олиб қочиб кетишгани ва унинг нима билан тугагани ҳақида қирғиз қизларининг беш ҳикояси. Бу мақолада — 29 ёшдаги Назикнинг воқеаси.
Лойиҳанинг муаллифи ва рассом: Татьяна Зеленская. Монтаж ва анимацияси: Егор Танков. Қуйидаги ҳикоя муаллифнинг номидан олиб борилади.
Назикнинг ҳикояси ўз исмини айтишдан қўрққан мени бир танишимнинг айтиб берганларига асосланган. У бу воқеадан уни кимдир биров таниб қолишини хоҳламайди, шунинг учун мен унинг исмини эмас, сюжетга таъсир этган айрим вазиятларни ҳам ўзгартирдим.
Унинг воқаеси “қизларни Қирғизистоннинг олис қишлоқларидагина олиб қочишади, масалан Бишкекда унақа бўлмайди” деган кўплаган кенг тарқалган фикрларни йўққа чиқаради.
Олиб қочишгача Назик олиб қочган кишининг уйида ҳеч қачон қолмаслигини айтиб, шундай ишонч билан катта бўлган. У қариндошлари нима бўлганда ҳам унинг ёнини олиб, қўллашларига ишонар эди.
Лекин у қочишдан кейин у “янги” оилада ўз ота-онасининг «сотқинлиги» сабабли қолиб кетган — улар қизига ён босмай, аксинча олиб қочилгандан кейин ўша уйда қолавериши кераклигини айтишган.
Хайрон бўладиган ери — баъзида олиб қочиш ишига аёллар ҳам қатнашади. Бу армиядаги “дедовщина”га ўхшайди, “мен ҳам ўз вақтида азоб тортгандим, энди сенинг ҳам бошингдан ўтсин” дегандек.
Менинг роликларимдан аёллар кўп нарсани ўзгартира олишини, улар олиб қочишга хисса қўшмаслиги кераклигини кўрсатиб туради.
«Олиб қочиш»
Қирғизистон қизлари оила қуриш учун олиб қочиш жиҳатидан дунёдаги энг дарди кўп мамлакатларнинг бири бўлиб ҳисобланади. Кун сайин ўлка бўйича 10дан 30гача қил олиб қочишга дучор бўлиб, кўпчилиги уятга қолишдан ёки катталарнинг норозилигдан қўрқиб олиб қочган йигитга турмушга чиқишга мажбур бўлишади.
Ҳақиқатчи институтининг 2014 йилдаги расмий маълумотига кўра, ҳар йили Қирғизистонда 8000 қиз олиб қочишга дучор бўлиб, уларнинг 20 фоизигина олиб қочган йигит билан турмуш қуришдан бош тортишади.
Аёлларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасидаги экспертлар қизларнинг “янги” оилаларда қолишининг асосий сабаби — катталарнинг тазйиқи деб ҳисоблашади.
Никоҳ қуриш учун қиз олиб қочиш Жиноят кодексига ўзгартиришлар киргизилган 2012 йилнинг декабридан бошлаб жиноий жавобгарликка тортилувчи иш бўлиб қолган. Шундан бери қиз олиб қочиш учун 7 йилга озодликдан маҳрум қилиш кўзда тутиб келинади. Бироқ ўшандан бери фақатгина 25 жиноят иши қўзғалган.
Муаллиф: Татьяна Зеленская
