«Адилет» ҳуқуқий клиникаси банк махфийлиги принципини бекор қилувчи солиқ тармоғидаги янги тузатишларни танқид қилди. Юристларнинг маълумотига кўра, ҳужжат Конституцияга, қонунларга ва халқаро келишувларга қарши келади. Бу қирғизистонликларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилиш ҳуқуқларининг бузилишига олиб келиши «тўлиқ» мумкин.
Юристларнинг таҳлилига кўра банклардан «ҳеч бир асоссиз, мижозларнинг шахсий маълумотини ошкор қилиш» талаб қилинаётгани таъкидланиб, бу «анча хавотир» туғдириб, Конституциянинг нормаларига қарши келиши қўшимча қилинган.
Юристлар ҳозирги қонунлар бусиз ҳам текширув органларига сўров жўнатиш ёки суд актининг асосида банкнинг мижозлари ҳақида маълумот олишга ҳуқуқ беради деб таъкидлашади.
«Шу билан бирга, қонун лойиҳасида таклиф қилинган Солиқ кодексининг 146-моддасининг янги таҳририяти, банклар мижознинг молиявий ҳолати ҳақидаги маълумотни доимо, реал вақт режимида бериб туриши таъкидланади», — деб айтилади «Адилет»нинг хулосасида.
Шунингдек, таҳлилда мижознинг молиявий аҳволи ҳақидаги маълумоти «Қирғизистон Республикасининг Миллий банки ҳақидаги» ва «Банклар ва банк фаолияти ҳақида»ги қонунга кўра, банк сири бўлиб ҳисобланишини ҳамда у суд актисиз учунчи томонларга берилмаслиги кераклиги айтилади.
Шунингдек, ҳуқуқшунослар таклиф этилаётган тузатишлар халқаро стандартларга зид эканлигини таъкидламоқда. Шундай қилиб, 1966 йилдаги Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактга мувофиқ, шахс ўз шахсий ва оилавий ҳаётига ўзбошимчалик билан ёки ноқонуний аралашувдан, ўз уйининг шахсий ҳаётига ёки ёзишмаларига ўзбошимчалик билан ёки қонунга хилоф равишда аралашишдан ёки ҳар қандай ҳужумдан озод бўлиши керак. унинг қадр-қиммати ва обрўсига шубҳа қилмайди.
Бундан ташқари, «Адилет» юридик клиникаси томонидан қонун лойиҳасининг тушунтириш хатида Солиқ кодексига киритилаётган ўзгартиришлар асоси кўрсатилмагани, ҳужжатнинг ўзи ҳам талабларга тўғри келмаслигини кўрсатди.
«Бизнинг фикримизча, Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 146-моддасининг янги таҳририда қабул қилиниши фуқароларнинг банк тизимига бўлган ишончига салбий таъсир кўрсатади, бу эса мамлакатнинг инвестиция ҳолатига салбий таъсир кўрсатади. умуман, - дейди ҳуқуқшунослар ўз нутқини якунлаб.
Банк сирини бекор қилиш
Вазирлар маҳкамаси Солиқ кодексига банк махфийлигини бекор қилувчи тузатишларнинг муаллифи. Унга кўра, Солиқ хизмати Қирғизистон фуқароларининг барча операциялари тўғрисидаги маълумотларни тегишли суд ҳужжатисиз банклардан олиши мумкин.
Шу пайтгача «Қирғизистон банклар иттифоқи» бу ташаббусга қарши чиққан эди. Улар ўз баёнотида қонун лойиҳаси аҳолининг банк соҳасига бўлган ишончини сусайтириши мумкинлигини таъкидладилар. Улар келгусида бу омонатларнинг оммавий равишда олиб қўйилиши, нақд пульсиз тўловларнинг қисқариши, иқтисодий ўсиш суръатларининг секинлашиши ва яширин операцияларнинг кўпайишига олиб келиши ҳақида ўз фикрларини билдирдилар.
Шунга ўхшаш ўзгартиришлар 2021 йилнинг ўрталарида ҳам қайд этилган. Шу билан бирга, Солиқ хизмати суд қарорисиз ҳисобварақлар тўғрисидаги маълумотларни олмоқчи бўлганлиги маълум қилинган. Қонун лойиҳаси ҳуқуқшунослар, экспертлар ва ишбилармон доиралар томонидан танқид остига олиниб, янги лойиҳада кўплаб қарама-қаршиликлар, коррупцияга қулай муҳит мавжудлиги, ҳатто амалдаги Конституцияга зид экани таъкидланди.
Илгари ҳукумат банк сирини «коррупцияга қарши кураш» деб очишга ҳаракат қилган. 2018 йилда ҳукуматнинг Молиявий разведка хизмати тижорат банклари ходимларидан ўз мижозлари ҳақидаги маълумотларни рўйхатга олишни сўраган. Бунинг учун банк ходимлари махсус шаклни тўлдиришлари керак бўлади: мижозларнинг исм-шарифлари, идентификация рақамлари, уларнинг уяли ва ҳисоб рақамлари, шунингдек, ҳисобварақ очилган сана. Кейинчалик Молиявий разведка хизмати ўз даъволарини «шошилинч» деб қайтариб олган.
