Қирғизистоннинг Украинадаги элчихонаси консули ижтимоий тармоқдаги норозилигидан сўнг терговчи журналист Адил Турдукулов билан учрашишга рози бўлди. Аввалроқ Турдукулов Киевдаги элчихонадан интервью олиш имкони бўлмагани ҳақида Твиттерга ёзган эди.
Совершили визит вежливости в Кыргызское посольство в Киеве. Отказались давать интервью. Крупная ошибка назначать сюда чекиста. pic.twitter.com/pkUCMhiVnE
— Adil Turdukulov (@adil_turdukulov) July 18, 2022
Бу маълумотга фаол Умай Арикова ҳам ўз муносабатини билдирди. Арикова Қирғизистоннинг Украинадаги элчиси Идрис Кадиркулов ва дипломатик вакиллик ходимлари Қирғизистон мустақил журналистларига фуқароларнинг ижтимоий ҳаёти ҳақида интервью беришдан бош тортмоқда деган.
Ариқованинг шикояти
Фаол ушбу вазиятни ўрганиш учун Фейсбукдаги саҳифаси орқали президент Садир Жапаров ва Қирғизистон ТИВга ҳам мурожаат қилган.
«Хориждаги элчихоналаримиз кимлар учун ишлайди? Мен тушунаман: геосиёсий масалалар, нейтрал позиция. Нега шахсан Идрис Кадиркулов шахсан ўзи ва элчихона Украинадаги ҳарбий ҳаракатлардан кўра, фуқароларнинг ижтимоий ҳаётини, айниқса Қирғизистон, Марказий Осиёдан муваффақиятли одамларни ёритувчи мустақил журналистларимизга интервью беришдан бош тортмоқда», — деб ёзади Арикова.
Фаолнинг таъкидлашича, «ҳозирда стратегик аҳамият алоҳида бўлган элчихонани бошқаришни чекистга топшириш – бу катта хатодир».
«Бизнинг элчимиз солиқ тўловчиларнинг пуллари ҳисобидан нима қилиб юрганидан хабаринглар борми?» — дея ҳукуматга мурожаат қилди.
Арикова «Қирғизистон элчилари ва ТИВ матбуот хизмати Лавровни (Сергей Лавров – Россия ТИВ раҳбари) кузатиб, Қирғизистонни санкцияларнинг иккинчи зарбаси остида қолдираётган бир пайтда журналистлар Украинада тинчликпарварлик ва дипломатик миссияни амалга оширмоқда» деб ҳисоблайди .
«Журналистлар мувозанатни ва мамлакатлар ўртасидаги илиқ муносабатларни сақлашга ёрдам бериб, бизнинг орамиз биз ўйлаганимиздан ҳам яқинроқ эканини, муносабатларимизни сақлаб қолишимиз мумкинлигини ёрқин мисоллар билан кўрсатмоқда. Манфаатларини ҳимоя қилаётган давлат фуқаросини қабул қилишдан бош тортиш - Украинадаги элчи даражасидами?» — деб ёзган.
Умай Арикова «Клооп»га берган интервьюсида Турдукулов ва консул ўртасидаги учрашуви мазкур масала ижтимоий тармоқда кўтарилганидан кейин бўлиб ўтганини айтди.
«Журналистлар Украинага етиб келишлари биланоқ элчихона билан боғланиб, консул билан суҳбат ташкил қилишни сўрашди. Улар элчихонага дастлабки саволларни юборишди, бироқ ўн кун давомида ҳеч қандай жавоб бўлмади. Кейинроқ элчихона қирғизистонликларни сўроқ қилиб, Турдукулов нимани тортишга келганини аниқлашга киришди. Улар ватандошлар билан учрашишга тўсиқлар яратиб, махсус хизмат сифатида иш бошлашди. Консул билан учрашганимизда ҳам камера ўчирилганида бир нималарни айтиб қутилди, аслида биз фуқароларнинг ижтимоий ҳаётига оид сюжетни суратга оляпмиз», — деди Арикова.
Мақола чоп этилган пайтда президент Садир Жапаров ва Қирғизистоннинг Украинадаги элчиси Идрис Кадиркуловнинг матбуот хизматидан изоҳ олишнинг имкони бўлмади.
ТИВдан қандай жавоб беришди?
Ташқи ишлар вазирлиги «Клооп»га журналист Адил Турдукулов 18 июль куни Қирғизистоннинг Украинадаги консули билан учрашгани ҳақида маълум қилди. Уларнинг маълумотларига кўра, Турдукулов уларга мурожаат қилган заҳоти дарҳол қабул қилган.
ТИВ журналист билан учрашувда элчихона фаолияти, Қирғизистон фуқароларини Украинадан эвакуация қилиш бўйича олиб борилаётган ишлар ҳамда мамлакатдаги умумий вазият ҳақида маълумот берилганига ишонтирди.
«Қирғизистоннинг Киевдаги элчихонаси Қирғизистон фуқаролари билан доимий алоқада бўлишни қўллаб-қувватлайди», — дея таъкидлашди вазирликдан.
Ҳозир Украинада кенг миқёсли уруш давом этмоқда. Россия қўшинлари 24 февраль куни Украина ҳудудига бостириб кирди. Россия бу ҳаракатни уруш деб атамади, балки уни Украинани «демилитаризация» ва «денатсификация» га қаратилган «махсус операция» деб атамоқда. Тинч аҳоли ракеталардан ҳимояланиш учун метро ва ертўлаларда яширинишга мажбур бўлмоқда. Украинада шунингдек қирғизистонликлар ҳам истиқомат қилади – уларнинг аксарияти жанговар ҳаракатлар бошланганда эвакуация қилинган.
Кадиркуловнинг элчи этиб тайинланиши
Идрис Кадиркулов элчи лавозимига 2022 йил 25 январда президент Садир Жапаровнинг ўзи томонидан тайинланган эди. Бундан бир кун аввал Кадиркулов номзоди парламент қўмитасида кўриб чиқилди, бироқ у қўллаб-қувватланмади. Депутатларнинг эслатишича, Кадиркулов «биометрик хорижий паспортларни сотиб олиш бўйича тендер» билан боғлиқ можаро фонида МХДҚ раислигидан кетган.
Кадиркуловнинг истеъфога чиқишига унинг 2018 йил охирида Давлат рўйхатга олиш хизматининг собиқ раҳбари Алина Шайкова билан норасмий учрашуви сабаб бўлган. Йиғилишда хорижий паспортларни харид қилиш бўйича тендер муҳокама қилинди.
Шаикованинг сўзларига кўра, йиғилишда ўша пайтдаги президентнинг рақамлаштириш бўйича маслаҳатчиси Дастан Догоев ва ҳужжат бланкаларини ишлаб чиқарувчи Европа компаниялари вакиллари иштирок этган. Кадиркулов Шаиковага швейцариялик «КБА НотаСис С.А.» нашриёти билан «ҳамкорлик қилишни таклиф қилган».
Бироқ, Шаикова бу таклифни рад этган, чунки МКК биометрик хорижий паспортларни сотиб олиш бўйича тендерни учрашувдан олдин эълон қилган эди.
Кадиркулов парламент қўмитасининг 26 январь куни бўлиб ўтган йиғилишида бу учрашув тасодифий бўлгани, ишдан бўшатилишига паспорт можароси сабаб бўлганини айтган.
Давлат рўйхатга олиш хизмати умумий фуқаролик паспортларини сотиб олиш бўйича 2018 йилнинг кузида тендер эълон қилган, унда Garsu Pasaulis ғолиб чиққан эди. МХДҚ ММКнинг уч нафар ходимини тендерда ғолиб чиққан компанияга «алоқаси бор» деб ҳибсга олди.
