“Чегара” жамоат бирлашмаси матбуот котиби, фаол Гулжигит Исаков ҳокимиятдаги “икки дўст”ни * қирғиз-тожик чегарасидаги 39-протоколни ратификациясиз бекор қилишга чақирди.
“39-протокол ишчи ҳужжатдир. Охирги ҳужжат эмас. Тасдиқланмаган! Садир Жапаров имзо чека олмайди! Ратификация қилмасдан, Садир Жапаровга билдирмасдан бекор қилишимиз керак. Икки дўст, ушбу таклифни қабул қилинг ва бажаринг! ”,-деди у ўз мурожаатида.
* Исоқов президент Садир Жапаров ва Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раҳбари Камчибек Ташиевга “икки дўст” дея мурожаат қилмоқда. Улар узоқ йиллик дўстлар.
Фаол агар Қирғизистон ва Тожикистон 39-протоколдаги 1924-1927 йиллардаги хариталарга таянса, тожик томони қирғизлар истиқомат қиладиган Жирға тол, Мурғоб туманлари ва Тоғли Бадахшон мухтор вилоятини қайтаришини талаб қилди.
“Ҳар бир келишувда ўзига қулай ерини кўзлаб “ чегара масаласини бизнинг фойдамизга ҳал қилмасангиз, можаро бўлаверади” деб шантаж* қилишда давом этаётган Тожикистон томони, албатта ўз ўринга қўйилади!”,-деди у.
* Жорий йилнинг 27 январ куни қирғиз-тожик чегарасида содир бўлган отишмадан сўнг Қирғизистон МҲДҚ Камчибек Ташиев Тожикистон МХДҚ раиси Саймўмин Ятимов билан учрашди. Кейин икки давлат махсус хизматлари раҳбарлари журналистларнинг саволларига жавоб берди. Ятимов ўз нутқида протоколларга риоя қилмаслик “низога олиб келишини” айтган.
№39 протокол
“Биз асосий ҳужжатлар сифатида 1924-1927-йилларда қабул қилинган протокол ва 1989-йилда қабул қилинган комиссия қароридан фойдаланамиз. Биз ушбу протоколларга диққат билан амал қилишимиз керак. Ҳуқуқий ҳужжатлар ва имзоланган протоколлардан четга чиқиш низоларга олиб келади. [...] Биз 2021-йил 1-майда қабул қилинган №39 баённомани муҳокама қилдик. Бу энг муҳим протоколлардан бири (бошқалари каби). 8 кундан кейин биз ушбу протоколни амалга оширишни бошлаймиз ва ушбу баённоманинг қабул қилинган бандлари (бўлимлари) асосида ишлаймиз”, — деган Ятимов.
№39 протокол
Ўтган йилнинг 28 апрел куни “Головное” сув тақсимлаш пункти яқинида икки давлатнинг 100 дан 150 нафаргача фуқароси бир-бирига тош отиб, қуролли тўқнашувга сабаб бўлган эди. Оқибатда Қирғизистоннинг 36 фуқароси, Тожикистоннинг 19 фуқароси ҳалок бўлган.
* Головной сув тақсимлаш пункти Боткен вилояти Оқ-Сай қишлоқ ҳокимияти Кўк-Тош қишлоғида жойлашган. Оқсув дарёсидан оқиб келаётган сув у ерга тақсимланади. Головной стратегик обект сифатида тан олинган ва Қирғизистон Ички ишлар вазирлиги ходимлари томонидан қўриқланади.
Шундан сўнг, 1-май куни икки давлат ҳукумат делегациялари чегарани делимитация ва демаркация қилиш бўйича қўшма битим имзолади. Маълумки, №39 баённомалар қабул қилинган. Ҳукумат делегациясига икки мамлакат Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раислари – Камчибек Ташиев ва Саймўмин Ятимов бошчилик қилди.
Баённомага кўра, Тожикистон ва Қирғизистон маблағлари ҳисобидан Исфара туманидаги Хўжа Аъло қишлоғини Ворух анклав * билан боғловчи янги йўл қурилади.
* Ворух — Тожикистоннинг Боткен вилоятидаги анклави. Ушбу ерда 130 квадрат километрга 35 мингга яқин аҳоли тўғри келади. Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин ўнлаб йиллар ўтиб, икки давлат чегараларини белгилай олмади. Натижада анклав атрофидаги чегара низолари тинмай давом этмоқда.
Йўлдан Тожикистон томони фойдаланиб, ўзига хизмат қилиши хабар қилинган. Йўлнинг ҳолати икки давлат ўртасидаги алоҳида келишув билан белгиланади. Айланма йўл Боткен тумани Қапчиғай (Танги) аҳоли пунктининг шарқий қисмидан ўтади. Топографик ишчи гуруҳига лойиҳа ташкилотлари билан биргаликда қурилиш ишларини тезроқ бошлаш мақсадида 2021-йил 1-июнга қадар “Ушбу участкадан Боткен вилоятида амалий фойдаланиш”ни ўрганиш топширилган.
2021-йил май ойи бошида Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раҳбари Камчибек Ташиев №39 протокол юзасидан изоҳ берди. Ташиевнинг айтишича, 1924-1927 йиллардаги ҳужжатлар ва миллий-ҳудудий демаркация материаллари, шунингдек, 1989 йилдаги паритет комиссиясининг ҳужжатлари ва материалларидан №43 дан № 61 нуқтагача ва № 135 дан 141 нуқтагача чегараларни белгилаш учун фойдаланилади.
* № 43 ва № 61 участкалар Лайлак туманида жойлашган. №135 дан №141 гача бўлган участкалар Боткен вилояти Қорабоғ қишлоқ округида жойлашган.
Камчибек Ташиев Ворухга йўл қурилиши ҳақида
Аввалроқ Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раиси Камчибек Ташиев “Лайлак тумани ҳеч қачон анклав бўлмаслигини, Қирғизистон ҳудудиданТожикистондаги Ворух анклавига йўлак берилмаслигини” айтган эди.
У “сиёсатчилар, блогерлар ва айрим депутатлар Қирғизистон Тожикистон анклавига транспорт йўлаги беради” деб аҳолига ёлғон маълумот тарқатмоқда деган.
“Ворухга рухсат бериш учун аввало йўлнинг ҳолатини аниқлашимиз керак. [...] Катта шартнома тузилади ва шундан кейингина қарор қабул қилинади. Лайлак йўқ жойдан анклавда қолиб кетади, деган гап тўғри эмас, биз Лайлакни ҳеч қачон анклавда қолдирмаймиз. Рават Оқ-Сой билан ҳамда албатта, Тўрт-Кўча билан ҳам боғланади », - дея тушунтирди Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси раиси.
