Асилбек Жээнбековнинг троллар ва фейклар билан алоқаси — «Азаттык»

«Азаттык» радиосининг журналисти Токтосун Шамбетов фейклар билан ишлаган сайт кимга тегишли эканини аниқлади. Бу одам собиқ спикер Асилбек Жээнбековнинг яқин одами экани аниқланди. «Клооп» суриштирувни баён қилади.

Яқинда «Фейсбук» компанияси ёлғон маълумот тарқатгани учун Қирғизистоннинг юзлаган фейк аккаунтлари ўчирилганини маълум қилди. Шунингдек компания фейклар Media Center сайти билан боғлиқ эканини аниқлаган — мазкур сайт Асилбек Жээнбековнинг собиқ матбуот котиби Нуркан Керимбаевга тегишли.

«Фейсбук»нинг ҳисоботига қараганда, компания фейсбукдаги 121 профилни, 46 саҳифани ва 7 гуруҳни, ҳамда инстаграмдаги 41 аккаунтни ўчирган.

Компания айрим ёпилган аккаунтлар, саҳифалар ва гуруҳлар аввалроқ ОАВларнинг вакиллари, давлат ходимлари ва Media Center сайти билан алоқаси бўлганини аниқлаган. Фейклар 2020 йилдаги парламент сайловида ва 2021 йилдаги президентлик сайловида айрим сиёсатчиларни қўллашган ёки танқид қилишган.

Компаниянинг маълумотига кўра, бу аккаунтлар уларга керакли янгиликларни тарқатиш учун фейсбукдаги рекламага 1250 доллар сарфлашган.

Медиа-менежер Жаннат Токтосунова яқинда бўлиб ўтган ижтимоий-сиёсий воқеаларда фейк аккаунтлар жамоатчиликнинг фикрини манипуляция қилишда муҳим роль ўйнаганини таъкидлади. Унинг айтишича, фейкларнинг сони борган сари ўсмоқда.

«Барча сиёсатчилар чўнтагига яраша фейк гуруҳларни боқаётгани янгилик бўлмай қолди. Бироқ бу одатий ҳолга айланмоқда. Facebook уларни ёпаётганини маъқуллайман. Бироқ ўтган икки сайловда халқ эътиборини тортиб, таъсир қилиб битгандан кейин ёпилгани ачинарли», — дейди Токтосунова.

Шунингдек, у фейклар иш услубини доим ўзгартириб тургани учун уларни аниқлаш мушкул бўлаётганини қўшимча қилди.

«Азаттык»нинг журналистларини маълумотига кўра, Меdia Center 2019 йилнинг охирида Нуркан Керимбаев томонидан очилган. У собиқ президент Сооронбай Жээнбековнинг укаси Асилбек Жээнбеков парламент раиси бўлганда матбуот котиби бўлиб ишлаган.

Асилбек Жээнбеков ўтган йилнинг октябрь ойида ҳукуматники дейилган «Биримдик» сиёсий партияси билан парламент сайловига қатнашган.

Керимбаев «Кабар» миллий ахборот агентлиги раҳбарининг ўринбосари бўлган. У собиқ спикер билан яқин таниш эканини яширмайди. Бироқ ўтган сайловда троллар-фабрикаси ва интернетдаги фейк-аккаунтлардан бирор бир сиёсий кучларни қўллаш учун фойдаланганини тан олмаган.

Унинг айтишича, Меdia Center ўтган парламент сайловида Марказий сайлов комиссиясида расмий рўйхатдан ўтиб, партияларнинг ташвиқот материалларини жойлаштириб ишлаган. Бироқ энг пулдор партиялар рекламаларини ишлаганига бир йил бўлиб-бўлмаган медиага бергани қизиқ бўлган.

«Биз «Бир Бол», «Республика», «Кыргызстан» ва «Биримдик» партиялари билан ишладик. Улар берган материалларни сайтимизга жойлаштирдик. Мен буни қўйидагича тахмин қиляпман: тўрт партиянинг ўзини пиар компанияси бор. Уларнинг СММ (SMM) жамоаси бўлишади, ижтимоий тармоқлар орқали тарқатади. Балки шундан бўлиши мумкин», — деди Керимбаев.

Керимбаевнинг айтишича, айни дамда Media Center сайтида тўрт ходим онлайн режимда ишлайди.

Фейклар армияси ҳақида

Фейсбук бошқа ўнлаган фойдаланувчиларни ўчирган. Уларнинг кўпчилиги сиёсий партиялар билан боғлиқ изоҳларни ёзишга ихтисослашган аккаунтлар бўлган.

«Азаттык»нинг журналисти «Мекеним Кыргызстан» партиясининг саҳифасига яхши изоҳларни, халқ кўп ўқиган «Азаттык», «Клооп», «Кактус», «Акипресс» медиа муассасаларининг веб-сайтларига чиққан мақолаларга салбий изоҳларни қолдирган фейк аккаунтларни мисол қилган. Бу шарҳлар собиқ божхоначи Райимбек Матраимовнинг оиласи билан «Мекеним Кыргызстан» партиясини танқид қилган материалларга очилган, қўпол формада ёзилган. Шу билан бирга аккаунт эгалари партиянинг оппонентларини ёмонлаб туришган.

«Азаттык»нинг журналистлари «Мекеним Кыргызстан» партиясининг вакиллари билан боғлана олмаган. Бироқ уларнинг фикрини инобатга олишга тайёрлигини айтишган.

Журналистларнинг фейклар билан кураши

«Азаттык» «Клооп» журналисти, фейклар ҳақидаги суриштирувнинг муаллифларидан бири Рустам Халимовдан изоҳ олган. У бирор бир медиада журналистик суриштирувларни эълон қилган вақтда сайтнинг саҳифалари троллар армиясининг ҳужумига учрашини айтди. «Клооп» мандемли аккаунтлар бўйича «Фейсбук» компаниясига ҳам мурожаат қилган. Халимов хўжайинларини тез-тез алмаштириб, буюртма олиб ишлаган доимий фейклар борлигини билдирган.

«Унчалик тажрибаси бўлмаган Интернет фойдаланувчиси бу маълумотларга ишониши мумкин. Бироқ бизга фейк экани маълум. Улар бир-бири билан ижтимоий тармоқларда дўст, шу сабаб алоқада эканини тушундик. Биз бу бир одам деб аниқ айтолмаймиз, бироқ бир гуруҳга турли сиёсий кучлар уларнинг манфаати учун ишлаб беришни илтимос қилиши мумкинлигини биламиз», – дейди Халимов.

Қирғизистонда сиёсий кучлар айниқса, сайлов вақтида ижтимоий тармоқларда рақибини танқид қилиб, эгасини мақтаган троллар фабрикасидан фойдаланиши янгилик бўлмай қолди. Kaktus media, Temirov Live, «Клооп» ва «Азаттык» медиалари ижтимоий тармоқларни қоплаган фейклар, троллар ва ботлар ҳақида тез-тез суриштирув олиб боради.