Хавфсизлик кенгаши котибининг собиқ ўринбосари, ИИВ раҳбарининг собиқ ўринбосари, генерал-майор Омурбек Суваналиев журналист Майраш Базлакунова билан суҳбатлашди. Суваналиев мамлакат сиёсий ҳаётида сўнгги икки йил ичида содир бўлган воқеаларни сарҳисоб қилди ва ҳукумат томонидан амалга оширилган бир қатор қадамларни танқид қилди.
Омурбек Суваналиев журналистнинг «Сиз ҳам ҳозирги ҳукуматни қўллаб-қувватладингиз, умидларингиз оқландими?» деган саволига бугунги кунда Жапаров жамоасининг иши бошқа йўналишда кетаётганини айтиб жавоб берди.
«Мен энди тажрибали ва кўп президентлар билан бирга бўлган инсон сифатида айтаманки, бугун жамоанинг иши ҳақиқатдан ҳам бошқача. Дастлабки босқичда жамият кутаётган масалалар ўзини оқланмаяпти», - дейди у.
Шунингдек, у ҳукумат «ёш болаларни бошлаб қамаб» қўяётганига норози бўлиб, Жапаров ҳокимиятга келганида жамоатчилик адолатли бошқарув бўлсин деб қўллаб-қувватлаганини таъкидлади.
«Қора қорнини халқ ўзи тўйдиради, халққа адолатдан бошқа нарса керак эмас. Ҳозирги ҳукуматда тўрт киши – Жапаров, Ташиев, Мамитов, Зулушев - халқни бошқаради. Зулушевдан бошқа ҳамма қамоқда ўтириб чиққан. Ўзлари қийналган, ноҳақликни бошдан кечирган инсонлар “бировни қамайман, ёмонлик қиламан” деган фикрдан узоқ бўлиши керак. Қирғизистонда бировга таҳдид қилган одам – олисни кўра олмаган киши. Ҳеч ким ҳеч кимга таҳдид қила олмади. Қамоқ билан таҳдид қилиш ярашмайди бизда», - дейди у.
«Икки дўст» тандеми ҳақида
Суваналиев фикрича, Қирғизистонни бўлмаслик учун мамлакатда фақат битта президент бўлиши керак ва у ёлғиз қарор қабул қилиши керак.
«Ҳозирда ҳатто хориж газеталари ҳам бизни “икки дўст бошқаряпти” дейишмоқда. Лекин президент бир киши бўлиши керак. Дўстини ҳурмат қилиши керак, ҳамдард бўлиши керак. Аммо дунё фақат битта одамни тан олиши, ўша одам қарор қабул қилади деб билиши керак. Икки томонлама ҳукумат бўлмаслиги керак. Шунда [ҳамма нарса] қонун доирасида бўлади», - дейди у.
Шу билан бирга, Суваналиев тарих олдида президент ҳамма нарсага масъул эканини таъкидлади.
«Садир Жапаров президент бўлганига икки йил бўлди. Қирғизистонда президент бўлиш осон, ишлаш қийин. Ҳозир яхшилаб ўйлаб кўриши керак. Чунки тарих олдида, қирғиз халқи олдида президент сифатида ягона масъулдир. Дўстлар жавоб беришмайди. Қирғизистонда ҳеч кимга ишонмаслик керак. “Мен сен учун ўламан, охиригача тураман”, дейдиганларга ишонмаслик керак», — дейди у.
Кадрлар сиёсати ҳақида
Собиқ амалдор ҳукуматнинг кадрлар сиёсатини ҳам танқид қилди. Унга кўра, лавозимга тайинланаётганда Жапаров шахснинг обрўсига жиддий эътибор қаратиши керак.
«Садир Жапаров кадрлар сиёсатини олиб бораркан “аввал-кейин қаерда ишлагани менга фарқи йўқ, ишласин, ишламаса, қамаб қўяман”, деяпти. Аслида бундай муаммо ҳам бўлмаслиги керак. Ким бўлишидан қатъи назар кадрлар сиёсатида обрўга қарайди. Еб бўлганидан кейин қамаб қўймоқчи бўлсангиз, судяларимиз чиқариб юбормаяптими? Масалан, Алексей Ширшовнинг Қирғизистонни талон-тарож қилишда улуши катта. Унинг жойи қамоқхона. Максим Бакиев пулини топиб беради деган афсона [...] Ширшов ундан ҳам каттароқ президентларнинг бошини айлантириб юрган йигит», — деди Суваналиев ўз интервюсида.
Бакиев кадрлари ҳокимиятга келдими, деган саволга эса собиқ депутат ўзи ҳам Бакиев даврида губернатор бўлиб ишлаганини, бироқ «тоза ишлагани учун “Бакиев тарафдори” демаслик керак»лигини қўшимча қилди.
«Бакиевнинг клани —тор клан эди. Унга Алексей Ширшов, амалдаги бош вазир Акилбек Жапаров кирарди, транспорт вазири Сулайманов кирар эди. Уларнинг барчаси иккинчи даврага келиб, ўз ходимларини олдинга туртиб қўйди», — деди у.
Матраимов ҳақида
Суваналиев коррупцияга иқрор бўлган Божхона раисининг собиқ ўринбосари Райимбек Матраимов ҳибсга олиниши чоғида «шоу» бўлган деб ҳисоблайди. Бу намойиш бугунги кунгача давом этмоқда.
«Матраимовнинг ёнида юрган вакил фарзандлари, отасининг дўстлари, рафиқасининг дугоналари фарзандлари шу кунгача МХДҚда ишлайди. Уларнинг аксарияти ҳозирда раҳбарлик лавозимларида, ҳибсга олинганлар орасида улар ҳали ҳам бор. Энди буларнинг барчаси аралашгандан кейин, у эришиб бўлмайдиган бўлиб қолди», —дейди у.
Бироқ бу ишнинг охирига ҳали нуқта қўйилмаганини айтиб, келажакда кўрамиз, дея сирли тарзда ўз нутқини якунлади.
Бундан ташқари, Суваналиевнинг сўзларига кўра, Райим Матраимов ва Садир Жапаровнинг ҳеч қандай алоқаси бўлмаган. Бу ҳақда унга президентнинг ўзи айтган. Шу сабабдан «Райим-миллион»нинг қўлга олиниши, давлатга етказилган зарарни тўлаб бериши - катта ғалаба, деб ҳисоблайди.
«Матраимовнинг ҳибсга олиниши, 2 миллиард сомни қустиргани Садир Жапаров томонидан назорат қилинган. Қолганлар уни мақташарди. Ташиев ҳам уни яхши йигит деб айтган. Матраимов — коррупционер, бўлди. Унинг Магнитский рўйхатига киритилиши унинг келажаги учун ёмон, ҳозир буни ўзи тушунмайди», - дейди у.
Азим Рой ҳақида
Суваналиев суҳбатда сўнгги ойларда халқ орасида қизғин муҳокама қилинаётган Азим Рой — Орозали Сайдазимов ҳақида гапирди. Унга кўра, Азим Рой жиноят дунёсининг таниқли вакили. Буни милиция хизматининг кекса авлоди яхши билади.
Суваналиев Рой ўз навбатида Асан Каракеев исмли шахс билан бирга Қирғизистон ССР Олий Кенгаши раиси Султан Ибраимовнинг ўлимида гумонланувчи сифатида ҳибсга олинганини айтди. Бундан ташқари, унинг президент билан суратга тушгани «яхши эмас»лигини айтди.
«Биринчидан, Азим Ройни олиб бориб Садир Жапаров билан учраштириб, суратга туширган киши Садир Нургожоевичнинг душманидир. Иккинчидан, ички ишлар вазири Азим Ройга медал топширгани учун мен уялмоқдаман. Бу жуда шармандалик. Истеъфодаги генераллар, полковниклар, ҳаммаси жуда ёмон бўлишмоқда», — дейди у.
Шу билан бирга, президент хавфсизлик хизмати давлат раҳбари билан учрашадиган шахс ҳақида батафсил маълумот тайёрланмаганини кескин танқид қилди.
«Азим Ройни бутун МДҲ ҳудудида жиноятчилар яхши билишади. Агар кимдир президент билан тушган суратини кўрсатса, тушунарли [жиноят дунёси] тушунчасига кўра, “это считается Азиму Рою” деб қўяди”, - деди Суваналиев.
Муаллиф: Бегайим Талантбекова
