Халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти Amnesty International Қирғизистон ҳукуматининг «Азаттиқ радиоси»ни ёпиш ҳақидаги қарори мамлакатда «сўз эркинлигига жиддий тажовуз» бўлишини айтди.
Ташкилотнинг Шарқий Европа ва Марказий Осиё бўйича директори Мари Стразерснинг таъкидлашича, «Азаттиқ»нинг ёпилиши «Қирғизистонда сўз эркинлигига жиддий ва қатъий ҳужум бўлиб, журналистлар ҳамда ҳукуматни танқид қилувчи бошқа шахсларга нисбатан давом этаётган тазйиқларни кучайтиради».
«Халқаро ҳамжамият Қирғизистонда инсон ҳуқуқларига таҳдид солаётган таҳдидни эътиборсиз қолдира олмайди ва Бишкекни инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро мажбуриятларини тўлиқ бажаришга чақириши керак. «Азаттиқ» радиосини ёпиш ҳақидаги аризани қайтариб олиш, унинг веб-сайтини блокдан чиқариш, Қирғизистондаги журналистлар ва бошқа оммавий ахборот воситалари ходимлари репрессиялардан қўрқмасдан ишлаш имкониятига эга бўлиши керак», деди у.
«Азаттык»нинг блокланиши
«Азаттык» радиосининг сайти 26-октябрда икки ойга блокланган. Бундай қарорни Маданият вазирлиги қабул қилган.
Бунга мазкур медиада 14-17-сентябрдаги қирғиз-тожик чегарасидаги қуролли жанжал ҳақида «миллий манфаатларга қарши келган ноаниқ материал эълон қилингани» сабаб бўлгани айтилган. Сайт «Аниқ бўлмаган (ёлғон) маълумотлардан ҳимоя қилиш ҳақидаги» қонунига кўра тўсилган. Мазкур қонун фейклар ҳақидаги қонун қатори маълум.Кейин «Азаттиқ»нинг сайти блокланишига сабаб бўлган материал ўчирилмагунча блокдан чиқарилмаслиги маълум бўлган.
Маданият вазирлиги лавҳада «адоват ҳарактеридаги сўзлар қўлланилгани, Қирғизистон томоннинг Тожикистонга ҳужуми деган тарздаги тасдиқланмаган маълумот, Боткен вилоятидаги воқеаларни ёритишда жамоатчилик вазиятини таранглаштириб, фуқароларнинг ўртасида низони, дискриминацияни ва бўлинишни пайдо қилган маълумотлар аниқланган» деб ҳисоблашади.
Кейинчалик «Азаттык Медиа»нинг DemirBank’даги ҳисоби музлатилган. Банкдан ҳисоб пулни “ювиш” бўйича қарорнинг асосида музлатилганини билдиришган.
«Озод Европа/Озодлик» радиосининг президенти Жейми Флай нашр эълон қилган «материалда стандартлар бузилмаган деган хулосага келишганини билдириб, «эркин медиани таъқиб қилиш қирғиз демократиясига соя солади» деб таъкидлаган.
ОАВнинг ўзини президент Садир Жапаров бир неча бор танқид қилган — ўлка раҳбари нашр унинг сўзларини бошқача талқин қилади деб ҳисоблайди. Жапаров «Азаттык»нинг Баткендаги қуролли тўқнашувни ёритганига ҳам реакция қилган. Президент «Азаттык» бу воқеани Қирғизистон Тожикистонга биринчи ҳужум қилди деб ёзиб, нотўғри ёритган деб норози бўлган.
Бир қатор халқаро ташкилотлар, жумладан Human Rights Watch қирғиз ҳукуматига мурожаат қилиб, «Азаттык»дан чекловни олишни талаб қилишган.
Маданият министрлиги «Азаттык» сайтини блоклаш билангина чекланмади. 23-январда Маданият вазирлиги «Азаттык Медиа»ни оммавий ахборот воситалари қатори фаолиятини тўхтатиш илтимоси билан Бишкекнинг Ленин туман судига мурожаат қилгани маълум бўлган. Суд аризани 9-февралда кўриб чиқади.
«Озод Европа/Озодлик» радиосининг президенти Жейми Флай охирги вазият бўйича изоҳ бериб, улар «мамлакатдаги ишини давом эттириш учун имкон бўлган барча қонуний йўлларни қўлланишини» билдирган.
Қирғизистоннинг медиа жамияти эса Маданият вазирлигидан «Азаттык Медиа»нинг ишини тўхтатиш бўйича даъво аризасини чақиртириб олишни талаб қилди. Баёнотга «Медиа Полиси Институти», Журналистларнинг мустақил союзи, «Журналистлар» жамоат уюшмаси, Суриштирувчи журналистларнинг фонди каби бир қатор ташкилотлар, шунингдек мустақил ахборот воситаларининг етакчилари билан журналистлари қўл қўйишган.
Баёнотда Маданият вазирлигининг «Азаттык» сайтини «Ноаниқ (ёлғон) маълумотдан ҳимоя қилиш ҳақида»ги қонунига таяниб блоклаш қарорини қабул қилгани бошиданоқ ноқонуний бўлганини, чунки қонунда сайт ўзларига нисбатан шаъни, қадр-қиммати ёки ишчанлик обрўсига путур етказувчи нотўғри маълумотлар тарқатилган деб ҳисоблаган фуқаролар ёки юридик шахсларнинг шикояти билангина блокланади деб айтилади.
«Азаттиқ»нинг мисолида вазирликнинг номига бундай ариза тушмаган.
Муаллиф: Медина Купсулдаева
