Factcheck.kg нашри Қирғизистон 2022 йилнинг саккиз ойида Россияга маҳсулот экспорти ҳажмини икки баробарга оширганини аниқлади. Мамлакат Россияга асосан Ғарб давлатлари томонидан санкция қилинган товарларни экспорт қилган. Улар: косметика, парфюмерия, совун маҳсулотлари, кийим-кечак ва сумкалар.
Журналистлар Қирғизистон ва Россиянинг ўртасидаги товар алмашинувини ўрганиб, шундай хулосага келишган.
Миллий статистика қўмитасининг маълумотига кўра, жорий йилнинг саккиз ойида (январь-август) икки давлатнинг ўртасидаги товар айирбошлаш 2 миллиард долларни ташкил этиб, 41 фоизга ошган, экспортнинг ҳажми эса 445 миллион долларга етган. Ўтган йили эса бу кўрсаткич 238 миллион долларни ташкил қилган.
2022 йилнинг январидан августигача Қирғизистон 50 тонна парфюмерия сотган бўлса, ўтган йилнинг шу даврида сотиш ҳажми бир тоннага ҳам етмаган.
Қирғизистон парфюмни асосан Хитойдан (59 тонна), Беларусдан (22 тонна), Туркиядан (20,6 тонна) ва Бирлашган Араб Амирлигидан (17,5 тонна) олиб келган. Ташиб келинган атирларнинг ярми Россияга реэкспорт қилинган.
Худди шу ҳолат бўяниш маҳсулотлари учун ҳам хос. 2022 йилда (январь-август) Қирғизистон Россияга 260 тонна сотган, 2021 йилда (январь-август) эса атиги 8 тонна сотилган эди.
Бундан ташқари, енгил саноат товарларининг экспорт ҳажми ҳам ўсган. Масалан, 2022 йили (январь-август) пайпоқлардан 15,7 миллион дона сотилган, 2021 йилда эса атиги 1,1 миллион дона пайпоқ сотилган. Қирғизистон бу маҳсулотнинг катта миқдорини Хитой (69 миллион жуфт) ва Кореядан (1,9 миллион жуфт) сотиб олади.
Шу билан бирга, сумкаларнинг экспорти ҳам ўсган. Жорий йилда ушбу маҳсулотнинг 2,1 миллион донаси Россияга жўнатилган бўлса, ўтган йили атиги 520 дона экспорт қилинган.
Ҳужумга жавобан киритилган санкциялар
Россия Украина билан қарийб 9 ойдан бери уруш олиб бормоқда. Россия армияси Украинани «демилитаризация» ва «деназификация қилиш» мақсадида 24 февраль куни у ерга ҳужум қилди.
Бунга жавобан Европа Иттифоқи давлатлари ва АҚШ Россияга қарши иқтисодий санкциялар жорий этди. Бу Россияни санкциялар остида етакчи давлатга айлантирди.
Ёзда Қўшма Штатлар ва Европа Иттифоқи Россияга ҳашаматли товарлар экспортини тақиқлади. Шундай қилиб, рўйхатга спиртли ичимликлар, сумкалар, косметика, парфюмерия ва кийимлар киради.
Бундан ташқари, аксарият хорижий компаниялар уруш бошланганидан кейин Россиядаги фаолиятини тўхтатиб, Россия бозорини бутунлай тарк этишди. Улар ўз маҳсулотларини мамлакатга етказиб беришни ҳам чеклаб қўйган.
Ўрнатилган санкциялар таъсирини камайтириш ва компанияларни бозордан оммавий олиб чиқиш учун Россия ҳукумати параллель импортга рухсат берди. Моҳиятан, бу ҳуқуқ эгасининг рухсатисиз асл товарларни мамлакатга олиб киришдир.
«Кит» оммавий ахборот воситалари журналистлари параллель импортнинг афзалликларидан кўра кўпроқ камчиликларга эга эканлигини таъкидлашади. Қийин логистика туфайли маҳсулот аввалгидан анча қимматроқ бўлади. Бундан ташқари, бозорда контрафакт маҳсулотлар кўпаймоқда ва барча маҳсулотлар кафолатсиз. Шунингдек, улар параллель импорт бўлган оддий ва қулай товарларнинг этишмаслиги муаммосини ҳал қилмайди. Параллель импортда биз фақат оз миқдордаги товарларни этказиб бериш ҳақида гапиришимиз мумкин, чунки барқарор ва катта миқдордаги товарлар ҳақида ўйлаш ҳам мумкин эмас.
Қирғизистон ҳукумати Украинадаги уруш масаласида ўртоқ позицияда туришини бир неча бор таъкидлаган.
Июль ойи ўрталарида Қўшма Штатлар Қирғизистонни Россия ва Беларус ҳудудига санкцияланган товарларни ўтказиши мумкин бўлган транзит давлатлар рўйхатига киритгани ҳақида хабар берилган эди.
Бундан ташқари, рўйхатга Қирғизистондан ташқари Грузия, Арманистон, Хитой, Ҳиндистон, Мексика, Исроил, Сербия, ТАР, Тайван, Туркия, Бирлашган Араб Амирликлари, Қозоғистон, Ўзбекистон ва Тожикистон киритилган.
Энди бу давлатлардан Россия ва Белоруссияга келаётган товарлар санкцияланган маҳсулотлар қаторига кирадими ёки йўқми, синчиклаб текширилади.
Сентябрь ойи ўрталарида АҚШ Молия вазирлиги Россиянинг «Мир» карталари оператори бўлган Миллий тўлов карталари тизимининг (УТCС) фаолияти иккинчи марта санкцияларга дучор бўлиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирган эди. Муассасанинг таъкидлашича, УТКС билан шартнома тузган молиявий ташкилотлар «Россиянинг АҚШ томонидан киритилган санкциялардан қочишга уринишини қўллаб-қувватлаш хавфини ўз зиммасига олади».
Бугун Қирғизистон банкларининг ярми Россиянинг «Мир» тўлов карталарига хизмат кўрсатишни тўхтатди.
Мутахассисларга кўра, агар Қирғизистон компаниялари ёки банклари Россияга санкция қўйилган товарларни олиб киришга ёрдам берса ёки санкцияларни четлаб ўтса, Қирғизистонга нисбатан иккинчи санкциялар киритилишига сабаб бўлиши мумкин.
